Wat Oliver Sacks ons leerde over synesthesie

Oliver Sacks was geen doorsnee neuroloog. Hij was een verhalenverteller. In zijn boeken gaf hij mensen met bijzondere hersenen hun menselijkheid terug. Hij liet zien dat neurologische afwijkingen geen fouten zijn, maar variaties in de manier waarop wij de wereld ervaren.
Een van die fenomenen die hem fascineerde, was synesthesie: het samenvloeien van zintuigen. Geluid dat kleur krijgt. Woorden die smaken oproepen. Getallen die een eigen persoonlijkheid hebben.

Voor Sacks was synesthesie niet zomaar een curiositeit. Het was een venster op het bewustzijn zelf.

Een wereld waarin zintuigen dansen

Sacks beschreef hoe synestheten de wereld niet alleen zien of horen, maar beleven als een netwerk van betekenissen.
Een muzikant hoorde bijvoorbeeld akkoorden in tinten van paars en goud. Een wiskundige zag getallen als driedimensionale figuren die door de ruimte zweefden.

Wat hem raakte, was niet alleen de rijkdom van die ervaringen, maar ook hoe natuurlijk ze aanvoelden voor de mensen zelf. Voor hen was de wereld gewoon zo: vol kleur, klank en textuur.
Sacks toonde dat onze perceptie veel subjectiever is dan we denken. Dat wat wij “normaal” noemen, slechts één variant is van een veel breder palet.

Van stoornis naar gave

Waar de geneeskunde lange tijd sprak van “afwijkingen”, zag Sacks mogelijkheden. Hij vond dat we niet moesten vragen wat er mis is met deze mensen, maar wat zij ons kunnen leren over de hersenen.

Bij synesthesie ligt de verbinding tussen zintuigen letterlijk dichter bij elkaar. De hersenen maken kruisverbindingen tussen gebieden die bij anderen gescheiden blijven. Daardoor ontstaat een rijkere, gelaagdere ervaring van de werkelijkheid.

Sacks liet zien dat dit geen defect is, maar een vorm van verbeeldingskracht in zijn puurste vorm.

Wat we van hem kunnen leren

1. Er is niet één manier van waarnemen.
   Wat jij ziet als blauw, kan voor iemand anders klinken als een toon, ruiken als een geur of voelen als een stemming.
2. Afwijking is een vorm van diversiteit.
   Wat buiten de norm valt, kan juist nieuwe perspectieven openen op wat menselijk bewustzijn is.
3. Wetenschap en verwondering horen samen.
   Sacks benaderde neurologie met de ogen van een dichter. Hij toonde dat kennis pas betekenis krijgt als ze onze verbeelding raakt.
4. Creativiteit is verbonden met waarneming.
   Veel kunstenaars en denkers hebben synesthetische trekken. Hun kracht ligt in het vermogen om de wereld niet op te delen, maar te verbinden.

De les van Sacks

Oliver Sacks herinnerde ons eraan dat het brein niet alleen denkt, maar ook voelt en zingt. Dat onze zintuigen niet bedoeld zijn om te scheiden, maar om samen te spelen.

En dat we pas echt begrijpen hoe rijk het menselijk bewustzijn is, als we durven luisteren naar de mensen wier werkelijkheid net iets anders klinkt, ruikt of gloeit dan de onze.

Bron: